30 Nisan 2013 tarih ve 28633 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Patlamadan Korunma Dokümanı Yönetmeliği’nde belirtildiği üzere; patlamadan korunma dokümanı, işyerlerinde oluşabilecek patlayıcı ortamların tehlikelerinden çalışanların sağlık ve güvenliğini korumak için hazırlanmış bir belgedir. Aynı yönetmeliğin 10 uncu maddesi uyarınca patlayıcı ortam olasılığı bulunan işletmelerde patlamadan korunma dokümanı düzenlenmesi bir zorunluluktur. Patlamadan korunma dokümanı, işe başlamadan önce hazırlanır ve işyerinde, iş ekipmanında veya iş organizasyonunda önemli bir değişiklik, genişleme veya tadilat olduğunda revize edilir ve güncellenir. Ticaret ve sanayinin birçok alanında patlamalara yol açabilecek yanıcı sıvılar, gazlar, buharlar ve tozlar yoğun olarak kullanım halindedir. Bir patlama riskini azaltmak için yasa koyucular, şirketin patlamaya karşı koruma belgeleri oluşturmasını şart koşmaktadırlar. Burada tüm yasal gereklilikleri karşılama gereksinimleri oldukça yüksektir ve patlamadan korunma dokümanının hazırlanıp hazırlanmadığı sıkı denetimlerle takip edilmektedir. Çoğu şirket, başka sektörlere ait patlamadan korunma dokümanı örneği kullanarak kendi şirketleri için bir doküman hazırlamaktadır. Ancak “Patlamadan korunma dokümanı kimler hazırlayabilir?” sorununun cevabı bu konuda uzman olan kişiler olacaktır. Bu nedenle, belgelerin oluşturulmasının bir uzmana bırakılması tavsiye edilir. Birçok sistemde, patlayıcı ortamların oluşumu güvenilir bir şekilde önlenemez. İzleme gerektiren patlama riskli birimler şöyle sınıflanabilir; yanıcı sıvılar için depo, boya atölyeleri, biyogaz tesisleri, geri dönüşüm ve atık işlemlerinin yürütüldüğü tesisler ve ahşap ve metal işleme şirketleri. Risk değerlendirmesinin bir parçası olarak, etkilenen sistemler için patlama tehlikeleri değerlendirilmeli ve bir patlamaya karşı koruma konsepti oluşturulmalıdır. Konsept bazında oluşturulan patlamaya karşı koruma dokümanları, uygun korumayı sağlamak için alınması gereken önlemleri içermelidir. Bu şekilde, patlama riski önemli ölçüde azaltılabilir. Patlamaya karşı koruma belgeleri her zaman güncel tutulmalıdır. İş ekipmanını ve iş süreçlerini değiştirirken, genişletirken veya yeniden tasarlarken her zaman bir revizyon gerekebilmektedir. Tehlikeli Maddeler Yönetmeliği uyarınca operasyonel patlamadan korunma dokümanı hazırlama ve yasal olarak uyumlu bir şekilde güncellenmesi konusunda eğer gerekiyorsa ilgili kuruluşlardan danışmanlık ve hizmet alınması kritik öneme sahiptir. “Patlamadan korunma dokümanı nedir?” sorusu yanıtlandıktan sonra şimdi patlamadan korunda dokümanı içeriği hakkında bilgileri irdeleyelim.
Patlamadan Korunma Dokümanı İçeriği
Patlamadan korunma dokümanı, patlama risklerinin analizinin bir sonucudur. Patlayıcı durumların ortaya çıkma olasılığı ne kadardır? Tutuşturma kaynaklarının aktif hale gelme olasılığı ne kadardır? Beklenen sonuçlar ne kadar ciddidir? Şirketinizde hangi yerler tehlikeli bölge olarak etiketlenmelidir? Tüm bu soruların cevabı patlamadan korunma dokümanı ile verilmekte ve ayrıca firmada çalışan personel için bir güvenlik tedbiri sunmaktadır. Bu soruların cevabını çıkardıktan sonra, çalışanların güvenliğini sağlamak için gerekli teknik veya organizasyonel önlemler hakkında tam bir fikir sahibi olunmuş olacaktır. Beklenmedik bir felaket durumunda çalışanların nasıl uyarılacağı ve nasıl hareket edileceği konusu da yine patlamadan korunma dokümanı kapsamında titizlik ile ele alınmaktadır. Tüm bu analizler ve önlemler patlamadan korunma dokümanı içeriği olarak tarif edilebilmektedir. Patlamadan korunma dokümanı içeriği kadar patlamadan korunma dokümanı geçerlilik süresi ve “Patlamadan korunma dokümanı kaç yılda bir yenilenir?” sorusu da merak edilmektedir. Bu konular patlamadan korunma konusunda hazırlanmış yönetmelikle detaylıca belirlenmiştir. Burada asıl önemli olan ve atlanmaması gereken huşuz, firma içerisinde gerçekleşecek bir değişiklik durumunda, patlamadan korunma dokümanının hangi tarihte hazırlanmış olduğuna bakılmaksızın, değişikliğin patlamadan korunma dokümanını ilgilendiren kısmının mutlaka revize edilmesi gerektiğidir. Çoğu firma “Patlamadan korunma dokümanı nasıl hazırlanır?” bilmemektedir. Bu noktada gerek sıfırdan patlamadan korunma dokümanı hazırlayacak olun gerekse patlamadan korunma dokümanında bir revizyon yapacak olun eğer konuya hakim değilseniz danışmanlık almanız çok daha mantıklı bir seçenek olacaktır. Yönetmelik gereği patlamadan korunma dokümanı hazırlamak ile sorumlu olan firmalar, “Patlamadan korunma dokümanı nerelere hazırlanır?” ya da “Patlamadan korunma dokümanı hangi işyerlerinde hazırlanır?” gibi konuları merak etmektedir. Bu firmalar için danışmanlık vermekte olan ve bu konuda uzmanlaşmış kuruluşlar mevcuttur. Bu kuruluşlar ile iletişime geçmek yönetmeliğe ve çalışma ortamınıza uygun olarak hazırlanmış patlamadan korunma dokümanınızı hızlıca elde etmeniz açısından uygun olacaktır.
Patlamadan Korunma Dokümanı Neden Gereklidir?
Kaza olduğunda ya da acil durumda, nasıl hareket edeceğini ve nasıl organize olacağını bilmediğinde personelde can kaybı ve mal kayıpları söz konusu olabilecektir. Can ve mal kayıpları gibi olayları bertaraf edebilmek adına patlamadan korunma dokümanı hazırlanması ve bu dokümanın dikkate alınarak gerekli aksiyonların yerine getirilmesi gerekmektedir. Patlamadan korunma dokümanları, sahada bulunan personelin zarara uğramaması, iş makinelerinden kaynaklanan herhangi bir patlama riskinin minimum düzeye indirilmesi ve tehlikeli koşullarda mümkün olduğunca zararın engellenmesi için oldukça gerekli dokümanlardır. Bu noktada çalışılan yerdeki patlama riski yüksek olan tehlikeli ve patlayıcı ortamların önceden tanımlanması, patlamadan korunma belgesinin hazırlanması ve uygulandığının takip edilmesi elbette ki işverenin sorumluluğu altındadır. 20/6/2012 tarihinde yayımlanmış olan 6331 sayılı “İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu” uyarınca patlamadan korunma dokümanı hazırlamamış olan kuruluşlara gerekli denetim sonrasında idari ceza ve hatta işi durdurma cezası bile uygulanabilmektedir.